Crkva svetog Ilije na Gradini, Arilje, Prilike, Ivanjica

Crkva svetog Ilije na Gradini

Do Gradine se dolazi putem Prilike - Arilje. Skretanje za Gradinu je na petom kilometru od Prilika.

Nakon 2,5 kilometra vožnje poljskim putem i prolaskom kroz Čeperce stiže se u podnožje Gradine, koje se nalazi na 550 mnv. Poslednjih 500m ka vrhu vodi uska staza, kojom je potrebno savladati visinsku razliku od 100m do vrha i crkve. Prosečan nagib je 12 stepeni, pa ako nije kišovito i klizavo, laganim hodom do vrha se stiže za 15-20 minuta. Crkva se nalazi na izdvojenoj, strmoj steni, na visini od oko 660 mnv

 U mestu Divljaka se vozilom skreće levo preko reke Moravice, a zatim desno, takođe asfaltnim (nešto užim) putem kroz Trešnjevicu do sledećeg prevoja, Odmah na početku staze je velika drvena tabla koja pruža potrebne informacije dvojezicne na srpskom i engleskiom jeziku o crkvi.

Citat sa table

„Crkva svetog Ilije nalazi se u klisuri reke Moravice, na nadmorskoj visini od 660m. Sa leve strane Gradine su Prilike i Divljajka, a sa desne strane Obla glava i Majdani. Prema beleškama Feliksa Kanica crkva je verovatno podignuta na ruševinama rimske kuće. U više navrata Turci su je spaljivali, ali ju je narod iznova obnavljao. U njoj se tri puta godišnje odražava služba Božija na Bele poklade, Ilindan i Uskrsavanje kralja Krstitelja. U nekim izvorima ona se naziva i Hajdučka crkva, a to isto ime drugi pripisuju crkvi manastira Klisura, jer su za vreme turskog ropstva kaluđeri bili jataci i borci. Narodna verovanja vezana za ovu crkvicu kažu da onaj ko dođe na bogosluženje, a da nije grešan može slobodno da obiđe oko crkva, a da ne padne u ponor. Ako se neko odluči na takav korak trebalo bi da je obiđe tri puta. Ukoliko je grešan, a uspe da obiđe oko crkve, to treba shvatiti kao oprost greha. Prema jednom narodnom verovanju crkvica je prenešena iz Grivske na vrh Gradine, kada su Turci pokušali da je obesvete.“.

LEGENDA
Na samom vrhu, pored novootkrivenog utvrđenja, nalazi se crkvica posvećena Svetom Iliji. Legenda kazuje da su je iz radaljskog polja, sa mesta Panađur za noć iznele vile, i time je spasle od turskog rušenja.
- Taj vilinski posao obavili su ljudi. Na rukama i konjima preneli su ostatke crkve i postavili na mesto nekadašnje bogomolje - objašnjava Vučićević. - Kod ove crkvice, na dan usekovanja glave svetog Jovana Krstitelja, održava se narodni sabor.

Kako stici

Desno pored table, makadamski put nas vodi u pravcu crkve.  Prva značajna tačka  je spomenik posvećen našim borcima izginulim na ovim prostorima odmah nakon I srpskog ustanka.

Spomenik srpskim ustanicima

Srbiju, pa ni prostore ariljske opštine, nisu zaobilazili ratovi i osvajači. Uzvišeni položaj Gradine i šumovit predeo pogodno su mesto sa koga se moglo suprotstaviti neprijatelju, a i tačka s koje se pružaju široki pogledi na okolinu. Verovatno zato, u vreme Prvog srpskog ustanka, na Cveti 1806. godine, tu se dogodila, i za današnje vreme, velika bitka. 500 srpskih ustanika borilo se protiv 5000 Turaka. Poginulo je preko 70 ustanika. Sećajući ih se, u podnožju Gradine je 2010. godine podignut spomenik poginulim srpskim junacima.

Makadamskim putem se moze stici kolima sva do samog podnozja kule gradina do mesta na kojem je uredjen prostot sa nastresnjicom i klupama odatle se mora peske putem zarastao u travu ali je vidljiv moze se pratiti put ili ici nuskom strmom stazicom do samog podnozja kule Gradina arheoloskog nalazista koje je ponovo aktivirano 2017.g.

Na skučenom prostoru kraj crkve na platou  uzdiže se metalna konstrukcija pričvršćena čeličnim užadima za okolne stene. Na nju su postavljeni visok, metalni krst, nekoliko antena i jedno zvono.

Nekoliko metara dalje od stuba s krstom, nalazi se crkva sa metalni krst na krovu crkve.

Podignuta je na vrhu izuzetno strme stene. 

Zauzima deo uskog platoa, oslanjajući se na stene, tek da ostane tu gde jeste. Mala je, približnih dimenzija 3x5m, uključujući i trem ispred ulaza. Zidovi su okrečeni belo, krov je od tesanog kamena. Malo nakrivljeni krst i dalje ostaje na tom mestu, uprkos svim vetrovima, gromovima, snegu i ledu.

Jednostavnu fasada na ulazu u crkvu, s jednostavnim detaljima. Tu su masivna, uska, drvena vrata, verovatno izrađena od hrasta, koji je naknadno obojen. Iznad vrata su dve ugradjene ikone Iznad vrata Cela slika deluje spontano i autentično.

U samom podnozju crkvice nalazi se arheoloska iskopina Kula Gradina koji su ostaci vojnog utvrđenja Gradina . Danas se kula smatra kultuno-istorijskim spomenikom.

Spomenik se sastoji od kule i ostataka bedema vojnog utvrđenja. Pored utvrđenja, nalazi se crkvica posvećena Svetom Iliji.

Procenjuje se da je kula izgrađena u 13. ili 14. veku, na osnovu načina gradnje bedema uz upotrebu santrača i pronađenog keramičkog materijala u kuli. Uglačani ulomci posuda i nalaz arhajsk majolike unutar istraživane kule, ukazuju na to da je kula potojala u drugoj polovini 14. veka.

Nalazi praistorijske grnčarije u podnožju utvrđenja proširuju značaj lokaliteta na nekoliko epoha.

Kako je u to vreme središte župe, po pravilu, bio neki utvrđeni grad, na osnovu arheološkog materijala pretpostavlja se da se tu nalazio grad Moravica u središtu istoimene župe. Pretpostavlja se da se na širem području u slivu Moravice krije ogromno arheološko blago. Naučnici koji su radili na projektu „Srpske zemlje u srednjem veku“ iz Istorijskog instituta u Beogradu tokom 2006. i 2008. godine, smatraju da ivanjički kraj krije jako veliki arheološki potencijal, ali je jedan od najmanje istraženih.

Pojedini arheološki artefakti nađeni su u naselju Bukovica i u selu Kušići. Na ovim prostorima pronađena je i jedna zbirka srebrnog novca koja datira iz 2. veka nove ere.

Pogledi s Gradine

Gradina dominira okolinom, pa doživljaj upotpunjuju široki, panoramski pogledi. Na severozapadu dolina reke Moravice, koja kruži oko Gradine, pa nastavlja ka Priličkom polju. Obla glava (803m) je na zapadu, na jugozapadu je Malič sa svoja dva vrha: 999m i 1100m. Na severozapadu je manastir svetog Arhangela, koji se, doduše, ne vidi. Gledano odatle, a 300m niže, kraj puta Arilje - Ivanjica, u području sela Trešnjevice i Stupčevića, malinjaci su se raširili celim poljem: od Moravice do puta, pa ka brdu.

Gradina je lepa, a usput ćete sresti dobre i srdačne ljude. Dobrodošli ste!

eco centar                                                                                                      ecogavra